Astronomlar: Ay'ı oluşturan gezegen Güneş Sistemi'nin iç kısmında oluşmuş

25/11/2025

Fransa, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri'nden bir grup astronom, Theia'nın nereden geldiğini bulmak için eski ay ve dünya kayalarını analiz etti. Ay'ın öncül gezegeni Theia, milyarlarca yıl önce ortadan kaybolmuş ve bilim insanlarına bu hipotezi destekleyecek doğrudan kimyasal kanıt bırakmamıştı.

On yıllardır, Ay'ın oluşumuna ilişkin önde gelen açıklama, Theia'nın yaklaşık dört buçuk milyar yıl önce erken dönem Dünya'ya çarptığı yönündeydi. Bu çarpışmadan kaynaklanan enkaz Ay'ı oluşturdu ve Theia'dan gelen materyal her iki gök cisminde de yer aldı.

Dev çarpışma teorisi olarak bilinen bu fikir, 50 yıldan fazla bir süre önce ilk Apollo örnekleri analiz edildiğinden beri tartışılıyor. Ancak, Theia milyarlarca yıl önce ortadan kayboldu ve bilim insanlarına bu hipotezi destekleyecek doğrudan kimyasal kanıt bırakmadı. Tam kökeni ve bileşimi belirlenmesi zor olmaya devam etti.

Şimdi, Fransa, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri'nden bir grup astronom, Theia'nın nereden geldiğini bulmak için eski ay ve dünya kayalarını analiz etti.

İngiltere'deki Royal Observatory Greenwich'te astronom olan ve araştırmaya katılmayan Jake Foster, “Bu araştırmayı bu kadar heyecan verici kılan şeylerden biri, sadece 4,5 milyar yıl önce Dünya'ya ne olduğunu anlamamıza yardımcı olması değil, aynı zamanda bu nesnenin nereden geldiğini neredeyse tam olarak belirleyebilmesi. Artık var olmayan bir gezegenden bahsediyoruz. Theia, 4,5 milyar yıldır var değil. Esasen tamamen buharlaşmış olmasına rağmen, oldukça yüksek bir hassasiyetle nereden geldiğini belirleyebiliyoruz” dedi.

Araştırma ekibi, izotoplarını incelemek için Dünya'da toplanan kayaları ve Apollo astronotları tarafından Ay yüzeyinden getirilen örnekleri kullandı. Bu izotoplar kimyasal parmak izleri gibi davranır. Bilim insanları, Dünya ve Ay kayalarının metal izotop oranlarının neredeyse aynı olduğunu zaten biliyorlardı.

Ancak bu benzerlik, Theia hakkında çok fazla bilgi edinmeyi zorlaştırdı; çünkü, erken dönem Dünya'sından gelen materyali çarpışan cisimden gelen materyalden ayırmak zordu. Yeni araştırma, bir tür gezegensel tersine mühendislik girişimidir.

Ekip, demir, krom, zirkonyum ve molibden izotoplarını inceleyerek, erken dönem Dünya ve Theia için yüzlerce olası senaryo modellemiş ve hangi kombinasyonların bugün görülen izotop izlerini üretebileceğini test etmiştir.

Güneşe daha yakın malzemeler, daha uzak olanlardan farklı sıcaklık ve koşullarda oluştuğundan, bu izotoplar Güneş Sistemi'nin farklı bölgelerinde biraz farklı desenlerde bulunuyor.

Bu desenleri karşılaştırarak, araştırmacılar Theia'nın büyük olasılıkla Güneş'e erken dönem Dünya'dan bile daha yakın olan iç Güneş Sistemi'nde oluştuğu sonucuna vardılar. Daha önce, bazı bilim adamları Theia'nın Güneş Sistemi'nde Dünya'dan daha uzak bir yerde oluşmuş olabileceğine inanıyordu.

Bu analizin, gezegenlerin Güneş Sistemi'nin erken aşamalarında nasıl büyüdüğü, çarpıştığı ve evrimleştiği konusunda gelecekteki araştırmaları genişletmesi umuluyor.